Bruine kiekendief

Brunhilde genaamd...

Rotte vis?

Half augustus 2018 werd een gerevalideerde bruine kiekendief, die voorzien werd van een zender, vrijgelaten. Wat we toen nog niet wisten is dat ‘Brunhilde‘ ons zou meeslepen in een spannend avontuur doorheen Europa.  

Het verhaal van Brunhilde begint half juli wanneer een dierenvriend de bruine kiekendief aantreft in het natuurgebied ‘De Wijers’ te Zonhoven. De vogel lag roerloos op de grond en kon gemakkelijk opgeraapt worden. In het Natuurhulpcentrum werd de vogel uitgebreid onderzocht. Er werden geen breuken of andere ernstige letsels vastgesteld. De dierenartsen vermoedden dat de vogel een voedselvergiftiging had opgelopen door het eten van rottende viskadavers. 

revalidatie

Na een revalidatie van enkele dagen was de vogel er alweer bovenop en kon ze verhuizen naar een vliegkooi. Door de hittegolf die op dat moment België teisterde, werd besloten te wachten met vrijlaten. Half augustus was de temperatuur voldoende gezakt en kon de prachtige kiekendief worden vrijgelaten. Maar eerst werd de vogel voorzien van een wetenschappelijke ring. Ringer Karel stelde vast dat het om een vrouwtje ging van 2 jaar oud. 

Verder was Brunhilde geselecteerd door ons ‘zenderteam‘ en werd ze op haar rug voorzien van een GPS-tracker. Hiermee kunnen we haar de komende jaren volgen. Dit zenderonderzoek is mede mogelijk gemaakt dankzij steun van het Life-BNIP project (Belgian Nature Integrated Project) van de Europese Unie. Met dit project proberen we aan te tonen hoe belangrijk de Europese natuurgebieden (Natura 2000) zijn voor wilde dieren zoals de bruine kiekendief. Wat we toen nog niet wisten is dat  Brunhilde dat fantastisch goed zou gaan doen...

Route

europa

Dat Brunhilde een straffe madam was, werd al vrij snel duidelijk. Onze bruine kiekendief vloog vrijwel onmiddellijk na haar vrijlating naar Zuid-Limburg om dan via het drielandenpunt en Duitsland naar de Alpen in Oostenrijk te vliegen. Wat opvalt zijn de plekken waar ze even halt hield. Dit bleken allemaal water- en rietrijke plaatsen die vaak behoren tot het Natura-2000 netwerk.  In de Alpen bleef ze ongeveer 3 weken aansterken waarna ze plots vertrok richting Slovenië, Kroatië en Bosnië-Herzegovina. In Montenegro bleef ze weer een week in een geschikt gebied. 

Wat we op dat moment nog niet wisten, was dat ze uitrustte om de hachelijke oversteek van de Middellandse Zee te maken. Op 24 september voelde ze zich blijkbaar prima en vloog ze recht over zee richting Italië. Maar de omstandigheden op zee waren blijkbaar niet ideaal en na enkele kilometers draaide ze terug.  Maar ze moest en zou Italië bereiken en een dag later deed ze opnieuw een poging en die lukte! Brunhilde vloog zo maar even 200 km over de Adriatische Zee tegen een gemiddelde van 50 km/u., recht de laars van Italië binnen. 

Ander zenderonderzoek toont aan dat vrouwelijke bruine kiekendieven meestal rond de Middellandse Zee overwinteren en dat de mannetjes doortrekken naar Afrika. Maar van zo’n studie trok Brunhilde zich niets aan. Ze voelde zich blijkbaar in topconditie want ze vloog vanaf het Italiaanse vasteland onmiddellijk door naar Sicilië, daar rustte ze even uit in de buurt van de vulkaan Etna.

afrika

Maar Brunhilde is niet te houden en een dag later vertrok ze ‘s avonds opnieuw. Gedurende de nacht stak ze 500 km open zee over om om 4 u. in de morgen aan te komen in Tunesië. Ongelooflijk! Het moet wel volle maan geweest zijn want anders zie je op zee  geen hand voor je ogen en raak je snel de weg kwijt. Kiekendieven zijn actieve trekvogels die ongeacht het weer, windrichting, dag of nacht op eigen spierkracht hun route vliegen.

En dat wordt nog meer duidelijk nu Brunhilde eenmaal Afrika heeft bereikt. Vanuit Tunesië vloog ze zuidwaarts door Algerije. Daar wachtte haar een gigantische zandvlakte: de Sahara. Vele trekvogels trotseren elk jaar 2 maal de Sahara en dat is een verbazingwekkende prestatie. In de Sahara is er gewoon niets: geen bomen, geen water, geen beschutting, alleen maar rotsen, stenen en zand.

Op 28 september begon onze kiekendief aan deze onmogelijke opdracht en vloog ze zuidwaarts de Sahara in. Vanaf dat moment hoorden we niets meer van haar, maar liefst 5 dagen lang. We werden ongerust en begonnen te gissen wat er allemaal kon zijn misgegaan. Is ze in een zandstorm terechtgekomen, is ze neergeschoten of bezweken aan de hitte? Midden in de Sahara is er natuurlijk geen bereik voor de GPS-zender op haar rug. Dagelijks checkten we of er geen nieuws was... en gelukkig, op 7 oktober kwamen er plots GPS-coördinaten binnen uit Mali! We waren allemaal bijzonder opgelucht en konden maar niet geloven wat zo’n vogel kan presteren. 

Sinds de aankomst in Tunesië vloog Brunhilde maar liefst 2.500 km, dwars over de Sahara, tot in Mali. Daar verblijft ze momenteel in de buurt van Cercle De Diré waar de rivier de Niger zich splitst. Op de satellietbeelden zie je duidelijk dat het een waterrijk gebied betreft waar het moet barsten van het leven. We zijn enorm benieuwd wat deze vogel nog allemaal in petto heeft voor ons en ook enorm dankbaar dat we dankzij het zenderonderzoek een intieme blik krijgen van de migratie van een bruine kiekendief.


bird migration

Bottle necks

Elk najaar trekken miljoenen vogels vanuit hun broedgebieden in Midden- of Noord-Europa naar het zuiden om daar de winter door te brengen. De vogels gaan op de vlucht voor de koude, maar ze moeten vooral vertrekken wegens voedselgebrek. Vooral insecteneters vinden in de winter te weinig voedsel in onze contreien en zoeken hun heil rond de Middellandse Zee of in Afrika.

De vogels hebben de keuze uit verschillende trekroutes om hun overwinteringsgebieden te bereiken. Op een aantal plaatsen in Europa ontstaan zo ‘bottlenecks‘ waar je een concentratie aan trekvogels kan waarnemen. Veel vogels vliegen immers niet graag over open zee en blijven de kustlijnen volgen tot aan de kortste oversteek. Zo is er op Gibraltar een erg bekende ‘bottleneck‘ waar er duizenden trekvogels de Straat van Gibraltar oversteken.

Adriatic flyway

Maar wat Brunhilde gedaan heeft dit najaar brengt een onbekendere migratieroute onder de aandacht: de ‘Adriatic Flyway‘. Jaarlijks migreren er naar schatting 2 miljoen vogels langs de Adriatische kust richting Afrika. Over deze trekroute is er nog niet veel geweten. De landen langs de Adriatische kust zijn immers jarenlang ontoegankelijk geweest omdat ze politiek instabiel waren wegens oorlog.

De trekvogels riskeren echter elk jaar hun leven want ze worden geconfronteerd met tal van gevaren: hoogspanningsleidingen, windmolens maar vooral... jagers... Langs de Adriatische kust liggen naar schatting 200 000 jagers en nog eens zoveel stropers op de loer om de vogels met alle mogelijke middelen te vangen of te doden. Geluidstoestellen, lokvogels en honderden jachthutten ontsieren het landschap.

In landen als Albanië, Montenegro en Kroatië is de jachtreglementering nog vooroorlogs en totaal niet aangepast aan Europese standaarden. De uitzondering hierop is Slovenië dat wel zijn wetgeving heeft verstrengd. Helaas valt of staat goede wetgeving met de controle erop en die is zo goed als onbestaande. In Montenegro bijvoorbeeld wordt een jachtcontrole door de overheid vooraf aangekondigd aan de jagers...

We zijn erg gelukkig dat Brunhilde deze keer niet het slachtoffer werd van schietgrage idioten maar ook in Afrika wachten haar tal van gevaren. We hopen haar nog enige tijd te kunnen volgen voordat haar zender loslaat en ze terug een anonieme bruine kiekendief wordt. Hopelijk mogen we nog een tijdje van haar spannend leven meegenieten...

Update voorjaar-zomer 2019

Bruine kiekendief Brunhilde bracht de winter 2018 door in Mali. Gezien het beperkte gsm-netwerk in Mali, hoorden we vaak wekenlang niets van haar. We begonnen ons zorgen te maken, want voor een kiekendief is Mali toch een gevaarlijke plaats. Droogte, voedselgebrek, jacht, hoogspanningsleidingen,... vormen een reëel gevaar. De opluchting was dan ook groot wanneer we begin april plots signalen binnenkregen.

Op 6 april 2019 bleek ze boven de Sahara van Algerije te zitten. Ze was op dat moment al ruim 2.000 km richting het noorden gevlogen. Op 8 april overnachtte ze aan de kust van Tunesië. Iedereen dacht dat Brunhilde via Italië Europa zou binnenkomen, maar niets was minder waar, want op 9 april vloog ze een enorme afstand over open zee tot in Kreta. En net zoals tijdens haar najaarstrek maakt ze ook nu weer deze oversteek ‘s nachts. Wat een straffe madam... Specialisten denken dat Brunhilde door hevige wind is moeten afwijken van haar normale route. Uitgeput komt ze aan in Turkije.  Ze tankt bij aan een mooi meer en zet daarna haar trektocht verder. Ze volgt de kust richting Istanbul, maar besluit naar Griekenland te gaan. Daar verbleef ze enkele weken in een mooi Natura-2000 gebied: een Nationaal Park met de meren van Vistonica-Ismarida. 

Wanneer we de volgende coördinaten doorkrijgen, is Brunhilde alweer verder opgeschoven naar het NW. Die route houdt ze enkele dagen aan en regelmatig maakt ze tussenstops in waterrijke gebieden. Op 2 mei komt ze aan in Senianske Rybniky, een moerasgebied in Slovakije. Dit blijkt een bijzonder interessant gebied te zijn voor haar, want tot op heden verblijft ze er. We denken zelfs dat Brunhilde is gevallen voor de charmes van een mannelijke kiekendief. We zien dat ze meer dan 20 dagen honkvast op één puntlocatie verblijft, vermoedelijk om te broeden. Toch geweldig dat we het reilen en zeilen van Brunhilde vanop de eerste rij mogen meevolgen... 

Winter 2019-2020

Begin september krijgt Brunhilde weer de 'migratiekriebels' en vertrekt ze in haar broedgebied. Ze neemt opnieuw de Adriatic Flyway via Kroatië, Italië, Sardinië, Tunesië, Algerije en als eindbestemming Mali. Daar verblijft ze opnieuw in de omgeving van haar overwinteringsgebied van 2018, in de buurt van het dorp Ténenkou... 

Wil jij ook je steentje bijdragen?

Er zijn tal van manieren om ons centrum te steunen, zoals: zelf de handen uit de mouwen steken als vrijwilliger, oud papier, ijzer of kroonkurken voor ons verzamelen, dierenverzorger voor één dag worden, een rondleiding boeken, deelnemen aan onze activiteiten of gewoonweg lid worden..