Een verzwakte jongeling
Op 26 juni 2018 werd er in Borlo (Gingelom) een verzwakte lepelaar aangetroffen door enkele vogelspotters. Omdat de vogel al enkele dagen ter plaatse zat naast een klein plasje midden in landbouwgebied, besloten twee van onze medewerkers een vangpoging te wagen. Wat direct opviel was dat de lepelaar vrij dicht te benaderen was. Hij zat stil en ineengedoken aan de rand van een klein waterbekken. Onze medewerkers slaagden erin de vogel te vangen en over te brengen naar het Natuurhulpcentrum.
Revalidatie
De jonge vogel verbleef enkele dagen ter observatie op onze afdeling intensieve zorgen. Onze dierenverzorgers stelden vast dat het dier opvallend mager was. Het behandelingsprotocol voor verzwakte vogels werd onmiddellijk opgestart en er werd extra vocht toegediend.
Lepelaars zijn grote, witte vogels met een kenmerkende lepelvormige bek. Het zijn zeldzame broedvogels in Vlaanderen en voor het tweede jaar op rij broeden er lepelaars in Noord-Limburg. Maar het is natuurlijk niet uitgesloten dat deze vogel afkomstig is uit Nederland, waar er meer dan 3000 koppels broeden. De vogels overwinteren bijna allemaal in de moerasgebieden van Oost-Afrika, dus was het belangrijk dat onze jonge vogel tegen de nazomer in topconditie was voor zijn najaarstrek.
eten zonder mes en vork
Lepelaars zijn met hun speciale lepelvormige bek, perfect aangepast om te leven in ondiepe waterpartijen. Door heen en weer te bewegen met hun kop, vangt de lepelaar op de tast prooidieren. Hun gevoelige bek is uitgerust met een speciaal zeefmembraan. Met hun lange poten kunnen ze gemakkelijk in water van 60cm diep staan, zonder natte veren te krijgen...
Vrijlating
Na een observatieperiode in onze spoedafdeling kreeg de lepelaar een ruime buitenkooi ter beschikking. Op een maand tijd was zijn gewicht gestegen tot 1650 gram. Maar voor hij vrij kon, moest de lepelaar kunnen oefenen in het vinden van voedsel. Met hun speciale bek zeven ze in de natuur waterdiertjes uit het ondiepe water. Daarom kreeg de lepelaar in zijn vliegkooi een ondiep waterbassin boordevol insecten. Maar wanneer er mensen in de buurt waren, at de vogel niet. Een trailcam kon zijn typische eetgedrag echter wel vastleggen en zo waren we er zeker van dat de vogel straks in de vrije natuur zijn kostje bij elkaar kan 'zeven'.
Als vrijlatingsplek hadden we al snel een kleine kolonie op het oog in het noorden van Limburg. Daar kwamen dit jaar enkele koppels tot broeden. Ideaal als onze jonge vogel daar kan aansluiten bij een groep soortgenoten. Want lepelaars zijn trekvogels die via een keten van moerasgebieden en 'stopover sites' door Europa trekken om te overwinteren in West-Afrika. Maar men ziet de laatste jaren echter meer en meer lepelaars tijdens de winter rondhangen in Midden-Europa.
Onze vogel werd vlak voor zijn vrijlating voorzien van een GPS-zender en het was dan ook spannend afwachten wat dit jonge exemplaar zou doen.
GPS-Tracking
Na de vrijlating was het gespannen afwachten wat de jonge lepelaar zou doen. Sommigen verwachten dat de vogel al snel zijn trektocht naar het Zuiden zou aanvatten. Anderen dachten eerder dat de vogel in de buurt zou blijven.
De vogel bleek bijzonder honkvast want hij bleef weken lang op zijn vrijlatingsplek rondhangen. We gingen regelmatig kijken of de vogel het goed stelde. Onze medewerkers zagen de lepelaar op verschillende tijdstippen zowel rustend, foeragerend als vliegend. Hij deed het dus prima en de vrijlatingsplek bood hem blijkbaar alles wat hij wou. Er was dus geen reden om te vertrekken.
Na enkele weken zagen we toch enkele bewegingen, zij het over korte afstand. De waterplas van de vrijlatingsplek was door natuurinrichtingswerken immers leeggelaten en er was geen voedsel meer te vinden. Onze lepelaar houdt zich tot op heden op in verschillende natuurgebieden, zowel in Belgisch als Nederlands Limburg.
updates
1 maart 2019
Onze gezenderde lepelaar verbleef de hele winter in de ruime omgeving van zijn vrijlatingsplek op de grens tussen België en Nederland. Hoewel het merendeel van de lepelaars de winter doorbrengt in Zuid-Europa of West-Afrika, bleven een aantal exemplaren in de lage landen om te overwinteren. Zo ook onze vogel die de laatste weken verbleef rond een grote waterplas in het Duitse Heinsberg.
Maar afgelopen dagen is onze lepelaar duidelijk 'on the move' en vertrok hij pal in Noord-Oostelijke richting. De vogel trok gisteren 200 km verder en overnachtte in de buurt van het Duitse Diepholz, een bekende rustplaats voor trekkende kraanvogels. Vanmiddag zien we opnieuw beweging en bij zijn laatst bekende GPS positie, was hij alweer 50 km noordwaarts getrokken.
De grote vraag is nu waar de vogel naartoe gaat en wat hij dit voorjaar gaat doen. Hij kan nog steeds 50 km westelijk vliegen richting Nederlandse Waddenzee, daar bevinden zich immers het merendeel van de Nederlandse kolonies. Maar ook in de Duitse en Deense Waddenzee zijn er reeds bloedplekken. Toch is het niet zeker dat de jonge vogel op zoek is naar een broedkolonie want in principe zijn lepelaars pas na 3-4 jaar geslachtsrijp. Alleszins is de Waddenzee een enorme bron van voedsel en dus een perfecte plaats om de zomer door te brengen.
Voor onze dierenverzorgers die wekenlang deze vogel met veel geduld en liefde verzorgd hebben, is het natuurlijk een grote opsteker te zien dat de revalidatie een succes was en de vogel het prima doet in de natuur...
Zomer 2019
De lepelaar was begin maart al in de buurt van Bremen en is maar een klein stukje opgeschoven naar het Noorden. Daar vond hij een perfecte zomerlocatie: een rivierdelta in Bremerhaven. Daar mondt de Wezer uit in de Waddenzee en ontstaan er voedselrijke slikken en ondiepe plassen. Ideaal voor een lepelaar. Vermoedelijk houdt onze vogel zich daar op in of in de buurt van een broedkolonie van lepelaars.
1 december 2019
Vanuit het zomerverblijf, een rivierdelta in Bremerhaven (DE), kregen we begin oktober plotseling nieuwe GPS punten binnen. De lepelaar was 'on the move' en trok in een razend tempo langs de kust van Zeeland, België en Normandië. Op enkele dagen tijd had de vogel 1.400 km afgelegd. De trip eindigt in een mooi moerasgebied in de buurt van Bordeaux (FR). Daar verblijft de vogel ondertussen al enkele maanden en we vermoeden dat de lepelaar hier de hele winter zal verblijven. Ongetwijfeld heeft onze vogel deze trek naar het zuiden samen met soortgenoten aangevat. In het betreffende natuurgebied in Bordeaux overwinteren jaarlijks vele tientallen lepelaars. En dat is natuurlijk geruststellend nieuws voor ons als verzorgers.
Benieuwd waar hij in het voorjaar naartoe gaat...